Isack Abeneko

Kabla ya kuzungumzia kile kilichotokea wakati wa utawala wa kikoloni wa Wajerumani, ni muhimu kutambua hali ya Bagamoyo kabla ya kuwasili kwa Wajerumani. Bagamoyo tayari ilikuwa makazi yaliyostawi, huenda tangu karne ya 9, na kwa hakika kufikia karne ya 17. Wazaramo, Wakwere, na Wadoe walikuwa makabila ya kwanza kuishi eneo hili. Walijihusisha na biashara, wakibadilishana bidhaa na makundi yaliyokuwa yakipita. Mabaki ya kihistoria yaliyopatikana Bagamoyo, hasa katika eneo la parokia ya Kikatoliki, yanaonesha vitu vya kale kutoka karne ya 13 hadi ya 16, huku magofu ya mji wa kale wa Kaole, ulioanzishwa katika karne ya 13, yakiongeza ushahidi wa umuhimu wa kihistoria wa eneo hili. Ni wazi kuwa maisha na biashara vilikuwa vimekwisha kuimarika Bagamoyo kabla ya ukoloni wa Kijerumani, lakini Wajerumani walipowasili, walikusudia kunufaika na mitandao ya biashara iliyokuwepo na kutumia rasilimali za eneo hili kwa manufaa yao.

Kuanzia mwaka 1885 hadi 1919, wakati wa utawala wa kikoloni wa Wajerumani, Wajerumani walilenga kuiteka na kuimiliki Bagamoyo, mji ulioko katika pwani ya Tanganyika. Ushiriki wao katika eneo hili ulihusisha biashara, kuanzishwa kwa utawala wa kikoloni, na udhibiti wa kijeshi, mambo ambayo yalichochea harakati za upinzani. Baadhi ya matukio muhimu katika kipindi cha ukoloni wa Wajerumani ni kama yafuatayo:

• Kuanzishwa kwa Makao Makuu ya Wakoloni Wajerumani: Bagamoyo ilikuwa mji mkuu wa kwanza wa Afrika ya Mashariki ya Kijerumani kabla ya makao hayo kuhamishiwa Dar es Salaam. Mji huu ukawa kitovu cha kiutawala na kijeshi cha Wajerumani, na jengo la Boma la Wajerumani, mojawapo ya majengo ya kikoloni, bado limesimama Bagamoyo hadi leo.
• Biashara na Utumwa: Bagamoyo ilikuwa kituo kikuu cha biashara ya bidhaa kama chumvi, samaki waliokaushwa kwa jua, pembe za kifaru, magamba ya kasa, ngozi za chui, pembe za ndovu, na watumwa. Ingawa Ujerumani ilitangaza rasmi kufuta utumwa, kazi za kulazimishwa ziliendelea chini ya utawala wa kikoloni.
• Mapinduzi ya Abushiri (1888–1889): Yaliyokuwa yakiongozwa na Abushiri ibn Salim al-Harthi, harakati hii ya upinzani ilipinga udhibiti wa Wajerumani katika biashara ya pwani. Mapinduzi haya yalikandamizwa kwa ukatili, na Abushiri aliuawa na Wajerumani Bagamoyo mwaka 1889.
• Shughuli za Kimisheni: Bagamoyo ikawa kitovu cha kazi za kimisheni za Kikristo, hasa zile za Wamisionari Wakatoliki wa Roho Mtakatifu (Holy Ghost Fathers), waliokuwa wakianzisha shule, makanisa, na makazi ya watumwa waliokombolewa.
• Kituo cha Kijeshi: Wakati wa Vita vya Maji Maji (1905–1907), ambavyo vilikuwa uasi mkubwa dhidi ya ukoloni kusini mwa Tanzania, Wajerumani walitumia Bagamoyo kama kituo chao cha kijeshi.

Historia ya kikoloni ya Bagamoyo imeacha alama ya kudumu katika umuhimu wa kiutamaduni na kihistoria wa mji huu. Leo hii, Bagamoyo unasimama kama eneo muhimu la urithi wa kihistoria nchini Tanzania.

Maeneo mengine ya kuvutia ni pamoja na: eneo la uzalishaji chumvi la Nunge, eneo la parokia ya Kikatoliki kaskazini mwa Bagamoyo, Old Arab Tea House karibu na Boma, Ofisi ya Posta ya Kale, Nyumba ya Salim Bin Saada, zahanati ya Wajerumani, Msikiti wa Ijuma, hospitali ya Bagamoyo, soko la samaki, Soko la Kale, na Caravan Serai – kwa kutaja machache – ambayo ni sehemu za kuvutia zinazofaa kutembelewa.

Bado kuna athari nyingi za ukoloni kama vile magofu ya Kaole ambayo zamani yalikuwa kituo muhimu cha biashara. Boma la Wajerumani, jengo la Ngome ya Kale (Old Fort), Eneo la Kunyonga (Hanging Place) pamoja na kumbukumbu ya mashujaa wa upinzani lililoko sasa katika eneo la Empire Bay Beach Restaurant, pamoja na Makaburi ya Wajerumani yenye maiti za wanajeshi wa Kijerumani (chini karibu na ufukwe wa Bahari ya Hindi) vinaonyesha historia ya ukoloni.

Taarifa zaidi

• Freundeskreis Bagamoyo e. V.: www.bagamoyo.com
• Lucian, Charles (2010): Conservation and Maintenance of the Old Boma Building in Bagamoyo

---