Gabriel Mzei Orio

Kijiji cha Old Moshi kilichopo kaskazini mwa Tanzania kimekaa kwenye miteremko ya mlima mrefu zaidi barani Afrika, Mlima Kilimanjaro. Kilomita kumi kaskazini mwa mji wa Moshi wa sasa (New Moshi Town), mji wa zamani wa Moshi ulianzishwa na Wajerumani kupitia serikali ya kikoloni mwanzoni mwa miaka ya 1890 na umesalia bila kujulikana ipasavyo kwa wageni wengi. Historia ya wageni mbalimbali waliopita eneo hilo, wamisionari, wafanyabiashara, wavumbuzi, wakoloni na wengine wengi waliopokelewa na machifu katika machifu mbalimbali, ni alama ya historia kuu iliyosahaulika hadi leo. Ukiwa katika Moshi Vijijini, eneo hili limelea tamaduni zilizodumu zaidi ya miaka 200. Kutazama nyuma historia ya ukoloni, kuna mandhari ya kipekee yanayoweza kuamsha tena ari ya ubunifu kwa wageni.

Siku ya kihistoria ilikuwa Machi 2, 1900, pale ambapo Chifu mashuhuri wa Kichagga, Meli, aliyepinga uvamizi wa Wajerumani katika ardhi za Kichagga, alinyongwa pamoja na machifu wengine na wasaidizi wao kutoka machifu mbalimbali ya Moshi na Meru mkoani Arusha, chini ya mti wa Mgunga. Chifu Meli, mwana wa Chifu Rindi Mandara, pamoja na wale waliokubali kuingia kwa Wajerumani lakini wakapinga uvamizi huo, walikamatwa na kuuawa kwa kunyongwa. Leo hii kuna mnara wa kumbukumbu chini ya mti huo wa kunyongea wenye sanamu ya Chifu Meli na majina ya wengine waliofariki kwa kunyongwa.

Mti huu mashuhuri unapatikana mkabala na jengo la zamani la mahakama ya Kijerumani, ambalo sasa ni makumbusho madogo. “Mangi Meli Remains” ni kazi ya ushirikiano kati ya Flinn Works na Berlin Postkolonial kutoka Ujerumani pamoja na Old Moshi Cultural Tourism Enterprise. Maonyesho ya picha na filamu za michoro yamewekwa pale kama sehemu ya kumbukumbu kwa wenyeji na wageni, na sasa yanatumika kama eneo la elimu ya historia ya ukoloni kwa taasisi, shule, vyuo vikuu na pia ni kivutio cha watalii na ushuhuda wa utawala wa Kijerumani.

Mti huo ni alama ya ukaribisho kwa wageni wanaofika kwa barabara, na pia ni sehemu ya kuanzia kwa wale wanaochunguza historia ya kijiji hiki. Katikati ya kijiji cha Tsudunyi ambapo Old Moshi Cultural Tourism Enterprise hutoa matembezi ya mwongozo, kuna magofu ya ajabu ya kambi ya kijeshi ya Wajerumani, kanisa dogo na makaburi ya wanajeshi wa Kijerumani waliopoteza maisha mwaka 1892 walipopigana na Chifu Meli. Wajerumani walishindwa vita hiyo na kuamua kurudi baada ya mwaka mmoja kwa kisasi, safari hii wakiwa na silaha za kisasa zaidi, jambo lililosababisha wenyeji kushindwa na wengi kupoteza maisha, wakiwemo waliouawa kwa kunyongwa. Watalii wanaotembelea Old Moshi hupata nafasi ya kujifunza historia hii na urithi huu, ambao wengi wao hawaujui wala hawajasikia. Kwa hiyo, wanapata nafasi ya kuelewa historia hii ya pamoja ya Tanzania na Ujerumani.

Taarifa zaidi

• Exhibition: MAREJESHO: The Call for Restitution from the Peoples of Kilimanjaro and Meru, online: www.tieranatomisches-theater.de/project/ausstellung-marejesho_2023_de
• Film: Das Leere Grab / Kaburi la Wazi / Empty Grave (Deutschland/Tansania 2024)
• Film: Mangi Meli Remains (2018), online: www.flinnworks.de/mangi-meli-remains
• Film: Kilichobaki: Was bleibt (2023): Bagamoyo Film Collective (bafico), online: www.goethe.de/ins/ts/en/kul/bfc.html