Joel Niganile

Mji wa pwani wa Tanga, ulioko takribani kilomita 190 kusini mwa Mombasa na karibu kilomita 330 kaskazini mwa Dar es Salaam, ni moja ya makazi ya zamani zaidi katika pwani ya Afrika Mashariki, yenye historia inayoanzia karne ya 11. Kati ya mwaka 1500 na 1700, eneo hili lilikaliwa na wakoloni wa Kireno. Kuanzia katikati ya karne ya 18, Tanga ilikuwa sehemu ya Sultanati ya Omani-Zanzibar, ukanda wa ardhi wenye upana wa maili kumi uliyoenea katika pwani yote ya Afrika Mashariki na visiwa vya Zanzibar na Pemba. Kutokana na nafasi yake ya kijiografia, Tanga ilikuwa bandari yenye shughuli nyingi za kibiashara, hasa kwa biashara ya pembe za ndovu na biashara ya utumwa.

Mwaka 1887, eneo hili lilikodishwa na Sultan kwa Kampuni ya Kijerumani ya Afrika Mashariki kwa kipindi cha miaka 50. Hata hivyo, maafisa wa Kijerumani walichukua udhibiti, jambo lililosababisha upinzani kutoka kwa Wayao na wakazi wa pwani ya Kiarabu, uliodumu hadi mwishoni mwa mwaka 1889. Mwaka 1891, serikali ya Kijerumani ya Reich ilichukua eneo lote kutoka kwa Kampuni ya Kijerumani ya Afrika Mashariki. Kwa bandari yake yenye usalama na ardhi yenye rutuba, hasa katika milima ya Usambara, Tanga ikawa kitovu cha ukoloni wa Kijerumani. Kwa kilimo chao kilicholenga kuuza nje, walipanda hasa mmea wa katani. Ujenzi wa Reli ya Tanga, baadaye ikajulikana kama Reli ya Usambara, ulianza mwaka 1893 na hatimaye kufika Moshi mwaka 1911. Reli hii ilitumiwa karibu kabisa kusafirisha bidhaa za kuuza nje kama katani, kahawa na pamba kutoka bara hadi pwani, kisha kusafirishwa kwa meli kwenda Ujerumani. Maelfu ya Waafrika wa Mashariki walilazimishwa kufanya kazi kwa nguvu na masharti magumu kwenye ujenzi wa reli na mashamba. Kufikia mwaka 1913, Tanga ilikuwa mji wa nne kwa ukubwa katika Afrika Mashariki ya Kijerumani.

Wakati wa Vita vya Kwanza vya Dunia, mashambulizi ya Wajerumani kuelekea bara kutoka Tanga mnamo 1914 yalizuiliwa, lakini shambulio la Waingereza dhidi ya Tanga kutoka baharini mnamo Novemba mwaka huo lilikataliwa kwa vifo 795. Tanga iliandika historia ya kijeshi kupitia “Vita maarufu vya Tanga” vilivyoongozwa na Kanali wa Kijerumani von Lettow-Vorbeck. Makaburi ya kumbukumbu ya Sakarani na makaburi ya kumbukumbu katika eneo la Usagara mjini bado yanaonyesha sehemu ambako watu wengi waliuawa na walipozikwa. Tanga ilitekwa na Waingereza mnamo tarehe 7 Julai 1916. Makaburi ya kumbukumbu ya Sakarani na yale ya Usagara yanaonyesha hadi leo mahali walipozikwa askari wa Kijerumani waliokufa vitani.

Ukweli kwamba mamia ya maelfu ya Waafrika – askari wa Askari na wakazi wa eneo hilo – walikufa katika Vita vya Kwanza vya Dunia ulipuuzwa. Hawajazikwa kwenye makaburi, na hadi leo hakuna kumbukumbu yoyote Tanga inayowakumbuka.

Baadhi ya majengo na usanifu wa enzi za ukoloni wa Kijerumani bado upo Tanga.

• Tanga Bezirksamt “Boma” lilijengwa katika miaka ya 1890. Baada ya Vita vya Kwanza vya Dunia, Waingereza walichukua udhibiti kuanzia 1918 hadi uhuru. Jengo hili ambalo lilijulikana kama ofisi ya Mkuu wa Mkoa kuanzia 1961 hadi 2006 kwa sasa linajulikana kama Jumba la Makumbusho la URITHI Tanga.
• Jumba la Klabu ya Wajerumani lilijengwa mwaka 1889, baada ya Vita vya Kwanza vya Dunia, Waingereza walilichukua na likajulikana kama Kampuni ya Usagara. Baada ya uhuru mwaka 1967, jengo hili lilitaifishwa, sasa linamilikiwa na NHC na limekodishwa kwa shirika la YDCP NGO.
• Hospitali ya Serikali– hospitali ya kwanza katika Afrika Mashariki ya Kijerumani – ilijengwa mwaka 1893. Wakati wa utawala wa kikoloni wa Waingereza, jengo hili lilijulikana kama Cliff Block. Kwa sasa jengo liko katika ukarabati.
• Davis Hardware kutoka mwaka 1889 lilitaifishwa baada ya uhuru na kwa sasa linatumika kama Mahakama ya Usambara.
• Shule ya Serikali ya Tanga (1895) ilikuwa shule ya kwanza rasmi ya serikali ya Kijerumani. Jengo bado lipo na linajulikana kama Shule ya Sekondari ya Zamani ya Tanga.
• Reli ya Usambara ilijengwa na Wajerumani mwaka 1893, iliunganisha Tanga na mkoa wa Kilimanjaro. Baadhi ya majengo bado yapo kama vile Kituo cha Zamani cha Reli na Karakana.
• Hoteli ya Kaiserhof ilikuwa hoteli kubwa na ya kifahari Afrika Mashariki katika miaka ya 1890. Mnamo Novemba 1914 wakati wa Vita vya Kwanza vya Dunia, sehemu ya jengo ililipuliwa. Baada ya uhuru, jengo lilitaifishwa na kukabidhiwa kwa NHC. Sasa ni mali binafsi. Hoteli ya Zenith pia ilikuwa hoteli kubwa ya kifahari Tanga. Wakati wa Waingereza ilibaki kuwa hoteli, kwa sasa inatumika kama ofisi za TCCIA.
• Mnara wa Saa wa Tanga (1901) uko katika Barabara ya Uhuru (zamani ikijulikana kama Kaiserstraße).
• Mnara wa Jeshi la Majini – Askari wa Kijerumani walizikwa katika kaburi hili la pamoja ambalo sasa ni bustani ya umma inayoitwa Jamhuri Park.
• Bustani ya Serikali ya miaka ya 1890 – Wakati wa Waingereza ilijulikana kama Jubilee Park (1918-1960), baada ya Uhuru inajulikana kama Jamhuri Park.
• Bismarckplatz (1906-1914) – Wakati wa Waingereza ilijulikana kama Selous Square (1918-1960), baada ya Uhuru (1961) inajulikana kama Uhuru Park

Taarifa zaidi

• Thembimutchblog (2020): Early History in Tanga and Swahili Identity, online: www.hiddenhistoriestanzania.wordpress.com/2020/08/25/slavery-in-tanga-and-swahili-identity/ 
• Tanga Tourism Network Association (2011): “Tanga – Tanzania’s Secret in between the Ocean and the Parks. Tourism Guide for the Tanga Region”, online: www.tangatourism.org

---